Co jakiś czas docierają do nas niepokojące informacje o nowej chorobie, która zagraża naszym roślinom. Aby zapobiec przedostawaniu się z zewnątrz chorób i szkodników, a także rozwijaniu nowych chorób, konieczne jest ścisłe przestrzeganie zasad higieny. W tym artykule opisano różne źródła infekcji.
Uprawie Phalaenopsis i Anthurium zagrażają różne choroby, którym można zapobiec przede wszystkim poprzez przestrzeganie higieny. W przypadku Phalaenopsis największym zagrożeniem są choroby bakteryjne Acidovorax (Pseudomonas), Erwinia oraz choroba grzybowa Fusarium. Te trzy choroby odpowiadają za ponad 90% wszystkich strat w przypadku Phalaenopsis. W uprawie Anthurium największym zagrożeniem jest choroba bakteryjna Xanthomonas, która jest równocześnie najistotniejszym powodem dbania o utrzymanie wysokiego poziomu higieny. W ostatnim roku do listy dołączyła choroba bakteryjna Ralstonia solanacearum.
Ludzie
Największymi roznosicielami grzybów i bakterii są ludzie przebywający w szklarni. Wnoszą do szklarni na ubraniu, butach i dłoniach wiele patogenów, które potem rozprzestrzeniają się w niezauważalny sposób. Minimalizowanie tego nie jest zbytecznym luksusem. Można to osiągnąć zakładając czyste obuwie, obuwie ochronne i ubranie ochronne wchodząc do szklarni. Należy także zdezynfekować ręce przy wejściu do szklarni. Umycie dłoni wodą i mydłem także jest dość efektywne.
Insekty
Choroby przenoszone są także przez niektóre insekty. Wiadomo na przykład, że niektóre wciornastki przenoszą wirusy. W uprawie Phalaenopsis mechowce roznoszą Acidovorax (Pseudomonas). Uszkadzając liście przenoszą sok z zakażonej roślin na inną roślinę. Nie dość, że te insekty uszkadzają liście wysysając ich tkanki to dodatkowo przyczyniają się do rozprzestrzeniania chorób, co jest kolejnym ważnym powodem by trzymać je z daleka od szklarni i zwalczać je, gdy jest to potrzebne.
Materiał roślinny
Choroby (i szkodniki) mogą dostać się do szklarni na sadzonkach. Odpowiednia kontrola przy wejściu jest nieodzowna. Warto upewnić się, że sadzonki i inny materiał roślinny jest wolny od chorób kiedy przyjeżdża do szklarni.
Woda
Rozpryskiwana woda jest także ważnym źródłem rozprzestrzenia się bakterii i grzybów. Ich śladowe ilości obecne w powietrzu w czasie podlewania opadają na uprawę. Ponadto wystarczy kropla wody by przenieść infekcję z rośliny na roślinę. Można temu zapobiegać dodając do wody środek bakteriobójczy. Zazwyczaj stosuje się dwutlenek chloru (ClO2), nadtlenek wodoru (H2O2) lub jony miedzi (Cu2+). Bakterie obecne w wodzie lub na roślinach są niszczone, dzięki czemu ich rozprzestrzenianie się wraz z wodą jest znacznie ograniczone. Jednakże ten sposób dezynfekcji nie możne być uważany za zwalczanie.
Protokół higieny
Aby podnieść poziom higieny w gospodarstwie na wyższy poziom konieczne jest przemyślenie kilku kwestii. Warto wziąć pod uwagę przede wszystkim:
- Kto wchodzi do szklarni?
- Jak wytyczono przejścia w szklarni?
- Gdzie w szklarni znajdują się rośliny zainfekowane lub podejrzewane o infekcję?
- Gdzie znajdują się najstarsze rośliny?
- Co wchodzi do szklarni jako „obcy” materiał roślinny?
Następnie na podstawie odpowiedzi na powyższe pytania, można sporządzić plan, który pozwoli na jak największe zminimalizowanie ryzyka wystąpienia infekcji w szklarni.
Zalecenia podstawowe
Są pewne zalecenia podstawowe, które trzeba regularnie przestrzegać. Warto zacząć od ograniczenia ruchu ludzi w okolicy roślin (chodzi głównie o pracowników).
- Należy ograniczyć przemieszczanie się ludzi do wyłącznie koniecznego przy zwalczaniu chorób i infekcji oraz podlewania.
- Osoby przychodzące do szklarni z zewnątrz muszą zawsze przebierać się w ubrania i obuwie udostępniane przez gospodarstwo. W praktyce oznacza to zakładanie kombinezonu ochronnego na odzież własną i osłon na obuwie.
- W chwili wchodzenia do szklarni należy zawsze dezynfekować lub myć dłonie oraz unikać dotykania roślin.
Dezynfekcja dłoni i obuwia
Podczas dezynfekcji na przykład dłoni należy pamiętać, że środki dezynfekujące nie zadziałają odpowiednio, kiedy odkażany materiał jest zbyt brudny. Środek nie przeniknie odpowiednio ze względu na brud. Warto przed dezynfekcją umyć ręce i oczyścić buty, jeżeli jest to konieczne. Pracownicy muszą nosić zakładowe ubrania i obuwie. Także osoby odwiedzające powinni zakładać odzież i obuwie ochronne. Jeśli najpierw oczyści się buty środek dezynfekujący w matach lub śluzie jest dłużej aktywny. W przypadku maszyn i noży ważne jest, aby w pierwszej kolejności oczyścić je z materiału organicznego.
Środki dezynfekujące
Podczas wyboru odpowiedniego środka dezynfekującego ważne jest, aby określić na jakie choroby ma działać. Następnie należy także upewnić się czy jest bezpieczny dla pracowników i czy jest odpowiednio dużo czasu by środek zadziałał.
Odporność roślin a ryzyko infekcji
Zdrowa roślina choruje rzadziej niż roślina słaba. Ponadto wyższe ryzyko wystąpienia infekcji podnosi także ryzyko zakażenia. Czynniki stresogenne w uprawie, takie jak bardzo wysoka lub zbyt niska temperatura w szklarni także zmniejszają odporność roślin, czyniąc je bardziej podatnymi na infekcje. W takiej sytuacji można spróbować zredukować ryzyko wystąpienia infekcji w ramach metody zapobiegawczej. Jest to możliwe przy zastosowaniu środka chemicznego, jednak jest także dostępny coraz większy wybór środków biologicznych i środków wzmacniających rośliny.
Metoda barierowa
Zasady higieny można podzielić na dwie kategorie:
- Zasady higieny dotyczące przejścia z zewnątrz szklarni do środka
- Zasady higieny dotyczące pracy w szklarni
Takie rozróżnienie jest przydatne podczas stosowania metody barierowej, w której szklarnia lub część szklarni dzielona jest na mniejsze obszary. Granicę pomiędzy tymi obszarami nazywamy barierą. Bariery w znaczący sposób zmniejszają ryzyko infekcji w gospodarstwie. Pierwsza bariera ma na celu przede wszystkim zapobieganie przedostaniu się grzybów i bakterii do szklarni. Kolejne bariery wykorzystywane są do ograniczania rozprzestrzeniania się grzybów w szklarni. Bariery można umiejscowić w różnych sekcjach szklarni, lub nawet przy poszczególnych zagonach czy stołach uprawowych.
Na czym polega tworzenie barier?
Bariery tworzone są od strony wewnętrznej do zewnętrznej lub od strony czystej do brudnej. Obowiązuje zasada, że zawsze pracuje się od strony czystej do brudnej. Wcześniej określa się, czy np. materiał roślinny mógł wejść do szklarni lub konkretnej sekcji. Może to obejmować także stworzenie stałego sposobu pracy w określony sposób. Gdy pracując przechodzi się od roślin młodszych po najstarsze lub od roślin zdrowych po zainfekowane trzeba zawsze starać się nie dopuścić do zainfekowania zdrowego materiału roślinnego przez rośliny zarażone. Innym sposobem jest zaplanowanie pracy w sekcjach z zainfekowanymi roślinami na koniec tygodnia. Wtedy można rozpocząć pracę w nowym tygodniu w czystych ubraniach, przy czystych maszynach, co także ogranicza rozprzestrzenianie się chorób. W uprawie Anthurium na kwiat cięty można na przykład ustawić barierę przeznaczając na każdy zagon jeden nóż. Zaletą tych ostatnich rozwiązań jest przeznaczanie więcej czasu na dezynfekcję noży i maszyn, a to zdecydowanie zwiększa bezpieczeństwo. Czasem stosuje się system, w którym w każdym wyznaczonym obszarze pracują te same osoby.
Jeżeli dochodzi do kontaktu z sokiem rośliny podczas pobierania próbki czy zwalczania infekcji, i przechodzi się przez kilka wyznaczonych obszarów wtedy warto pracować w lateksowych rękawiczkach i zmieniać je przechodząc do kolejnego obszaru.
Warto oznaczyć bariery w sposób najbardziej widoczny np. poprzez wyznaczenie plakatami miejsc gdzie zaczyna się lub kończy obszar wydzielony i jakie czynności są wymagane. Dla każdego, kto znajduje się pomiędzy barierami musi być jasne jakie czynności w zakresie higieny są obowiązkowe. Zwalczanie potencjalnego transferu jest bardzo ważne. Barierę można wyznaczyć płachtą foliową, cieniówkami czy ścianą działową. Można ustalić zasadę, że każdy, kto pracował w sekcji chłodzenia czy sekcji końcowej przed wejściem do sekcji wzrostu musi zdezynfekować dłonie.
Pierwsza bariera
Najważniejsza jest pierwsza bariera: ma na celu zapobiegać przeniknięciu grzybów i bakterii do szklarni. Najlepszym miejscem na umieszczenie takiej bariery jest wejście do szklarni. W czasie przerwy w pracy można wejść w kontakt z grzybami czy bakteriami, a w strefie pakowania mogą być obecne patogeny. Pierwsza bariera umieszczona przy wejściu do gospodarstwa oczywiście może nie wyrządzić szkody. Zmniejsza ryzyko przeniesienia infekcji do hali, biura i do obszaru za kolejną barierą.
Druga bariera
Szklarnia zazwyczaj składa się z kilku sekcji. Sekcje można łatwo chronić. Każde drzwi do kolejnej szklarni wyznaczają kolejną barierę, tzw. drugą barierę. Drugą barierę (i miejsce dezynfekcji) wyznacza się najczęściej by oddzielić młody i stary materiał roślinny, poszczególne etapy uprawy, takie jak fazę wzrostu, chłodzenia i fazę finalną, a także zdrowe i zainfekowane rośliny. Wydzielenie fizycznych granic pomiędzy sekcjami lepiej wyznacza obszary, na których należy przestrzegać określonych zasad higieny.
Trzecia bariera
Za drugą barierą można także wyznaczyć trzecią barierę. Często ma oddzielać rośliny, które mogły zostać zainfekowane lub obszar, na którym doszło do strat w roślinach. Może dotyczyć danego zagonu, stołu uprawowego lub miejsca, gdzie kiedyś wystąpiła infekcja i została wyeliminowana. Dane miejsce można oznaczyć lub oddzielić folią. W miarę możliwości trzeba pracować z dala od takiego miejsca i pozostawić je na sam koniec pracy. Trzeba dezynfekować dłonie, a jeżeli jest to konieczne to także buty i ubranie. W przypadku Anthurium może to oznaczać przeznaczenie tylko jednego noża na każdy zagon.
Szukanie oznak choroby
Szukanie oznak choroby i usuwanie zainfekowanych roślin niesie za sobą znaczne ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się infekcji, ponieważ rośliny trzeba przenieść przez szklarnię:
- Szukanie oznak choroby należy ZAWSZE rozpoczynać od „młodych” i „czystych/zdrowych” i kończyć na „starych” i „brudnych/zainfekowanych”.
Także przy usuwaniu zainfekowanych roślin trzeba stosować metodę barierową:
- Rośliny zainfekowane należy od razu włożyć do worka foliowego i natychmiast go zamknąć. Nie wolno zostawiać zainfekowanych roślin na chodniku.
- Nie wolno przenosić roślin nad stołami, lecz zawsze pod stołami i należy jak najszybciej umieścić zainfekowane rośliny w kontenerze poza szklarnią.
- Należy spryskać środkiem dezynfekującym bezpośrednie otoczenie zainfekowanych roślin zaraz po ich usunięciu, np. nadtlenkiem wodoru lub JET-5 w odpowiednim stężeniu.
Pełny tekst Anthurinfo marzec 2016 –kliknij tutaj
Anthura nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody bezpośrednie lub pośrednie, wynikające z zastosowania udzielonych porad dotyczących uprawy.
Opcjonalnie (w zależności od artykułu)
- Hodowca jest zawsze odpowiedzialny za zapoznanie się z etykietą środka ochrony roślin.
- Udostępniane informacje na temat uprawy są dostosowane do uprawy na terenie Holandii.
